گذری بر خدایان در هند

 چکیده

   تعداد خدایان و ویژگی های منحصر بفرد آنان در ادیان هندی هم مانند خود آن ادیان بسیار متئفات و اعجاب برانگیز است. هندوها که مانند سایر ملل دیگر با توجه به محیط جغرافیایی و وضعیت معیشت و زندگی خود، به تفسیر و تبیین جهان پرداخنه اند، جهان را دارای گرداننده و یا گردانندگانی متعددی تصور نموده اند که به کار تدبیر جهان مشغول هستند. هندوان در دوره های مختلف حیات تمدنی خویش این موجودات را که به دخل و تصرف در جهان مبادرت می کنند را خدایان دارای قدرت ثواب و عقاب می دانستند که حاکم بر جهان است. این نوشتار بر آن است تا به معرفی این خدایان بپردازد.

کلید واژه هاهندوان، خدایان، دین   

مقدمه

   کشورهندوستان را کشور هزار دین و هزاران خدا می نامند. در ریگ ودا  از متون مقدس دین ودایی از خدایان بسیار یاد کرده است. این خدایان با توجه به محیط جغرافیایی و و ضعیت معیشت مردمان هندوستان و در پاسخ به سوال های متعدد آنان در باره ی چیستی؟ و چرایی؟ عالم و چگونگی تدبیر امور توسط دانایان و حکیمان دوره های مختلف ابداع شده است. خدایان ادیان هندی را به گروه های مختلفی دسته بندی کرده اند.

تقسیم اول: 1. خدایان آسمانی؛ 2. خدایان جوی(برزخی)؛ 3. خدایان زمینی.

تقسیم دوم: 1. خدایان ممتاز؛ 2. خدایان متوسط؛ 3. خدایان پایین.

 تقسیم سوم: همان خدایان را به سه دستۀ شفاف، نیمه شفاف و کدر تقسیم کرده اند.

تقسیم چهارم:خدایان گروهی: در برخی سرودهاي وده اي، به گروه خدایان دسته جمعی اشاره شده است.(شایگان،1345،ج 1، ص 51)

در این نوشتار برای شناسایی بهتر این خدایان و نقش آنان در عالم دینی هندوان، ظهورادیان هندی را در دو دوره ی 1-ما قبل آریایی و 2-آریایی و ما بعد آن، بررسی می کنیم و به جستجوی خدایان در این دوره ها می پردازیم. دلیل این تقسیم بندی جهش دینی تاثیز گذاری است که در هریک از این دوره ها در سلسه ی ادیان هندی بوجود آمده است. لازم به ذکر است که برای رعایت محدوده ی پنج صفحه ای این مقالک ضمن بر شمردن نام خدایان، به توصیف خدایانی که دارای شهرت و اهمیت بسیاری در میان هندوان هستند، خواهیم  پرداخت.

1-دوره ی ماقبل آریایی

   این دوره به  4000 تا 1750 سال پیش از میلاد اختصاص دارد، مردمان در این دوره مانند سایر تمدن های باستانی دیگر به خدایان متعددی چون خورشید و ماه و شتارگان معتقد بودند. آن ها برای این خدایان قربانی می کردند و از این خدایان برای ادامه ی زندگی خود کمک می خواستند. در کاوش های باستان شناسی که در مناطق مختلف هند و پاکستان انجام گرفته است، مجسمه هایی کشف شده است که به صورت نیم خیز روی زمین نشسته(درست مانند طرز نشستن در آئین یوگا) که گویا در حال عبادت بودهاند. هم چنین مجسمه ایی خدایانی که نماد نرینه و مادینه هستند نیز کشف شده است. علاوه بر این بررسی اعتقادات دو قوم باستانی ناگا (Naga) ها که در شمال هند و دراویدی ها (Dravidi) که در جنوب بودند نشان می دهد که ناگاها مارپرست بودند و دراویدی ها نیز به خدایان متعدی چون : ناگه (اژدها خدا)، هنومن (میمون خدا)، ناندی (نره گاو آسمانی)، ویشکته (درخت خدا) معتقد بودند. خلاصه آن ها همه چیزی را که در زندگی شان مفید بود، خدای خود می دانستند. (ناس،1388،ص 39 )     

2-دوره ی آریایی و ما بعد آن

   آریایی ها در سال حدود 2000 سال قبل از میلاد مسیح از آسیای مرکزی به اطراف دره ی سند مهاجرت کردند. بر اساس نظر سی بل شالتوک دین شناس و نویسنده ی کتاب دین هندو، آریایی ها که مردمی کشاورز و دامداری خانه بدوشی بودند که سنت های دینی خود را با خود حمل می کردند. آن ها هنگام ورود به هندوستان زبان خود یعنی سانسکریت و دین و خدایان خود را به آن جا بردند. آن ها دارای خدایان متعددی بودند.(شالتوک،1381، ص 90).  

   برای دسته بندی خدایان در هندوستان،  نظام خدایان متعددی توسط محقیقن اروپایی و هندی بوجود آمده است. در رساله ی نیرو کتا (Nirkta) کتاب علم الاشتقاق ودایی که منسوب به یاکشا (Yaksa) است خدایان ودایی به سه گروه : خدایان آسمانی، خدایان بین زمین و آسمان(برزخی] و خدایان زمینی تقسیم  شده اند. هر دسته خدایان در زیر هر گروه موظف به وظیفه ای هستند. این وظایف با یکی از مراتب عالم تطبیق می کند. (شایگان، 1345،ص 51) در این نوشتار همین نظام تقسیم بندی خدیان مورد نظر می باشد.

  الف خدایان آسمانی

   این خدایان که جایگاهشان در آسمان است. اصل و حقیقت روحانی نظام کائنات می باشند. آن ها با طبقه برهمن که قشر روحانی و موبدان جامعه می‌باشند، هم آهنگی دارند. این خدایان عبارتند از :

1- دیاوس (Dyaus)

   یکی از کهن ترین خدایان هندو اروپایی دیاوس (Dyaus) بوده است. که از لحاظ اشتقاق با ریشه ی دیو (Div) سانسکریت و دیس (Dis) لاتینی خویشاوندی دارد. این خدا با "دیاوس پیتا (Dyaauspita

هندی ها و زوئوس پاتر (Zeuspater) یونانیها و ژوپیتر (Jupiter) رومی ها و تیرزیو (Tyr zio)

طوائف ژرمانتیک خویشاوندی دارد. دیاوس خدای مشترک همه ی اقوام هند و اروپایی بوده است. . با همسر خود زمین (Prtivi) جفت جدایی ناپذیر "آسمان- زمین را تشکیل می داده است. اما بمرور زمان این خدا از مقام فرمانروایی خود سقوط کرد و به درجه ی پدیده های آسمانی چون روشنایی روز و غیره در آمد. با نزول این خدا، خدای وارنا دارای اهمیت شد.(َهمان، ص 57 )

2-وارنا(varuna)

   بر طبق سرودهای ودایی، این خدا از نظر اهمیت در جایگاه دوم خدایان و بعد از ایندرا قرار می گیرد. اگر چه بعد ها اهمیت خود را از دست داد و بعد ها در میان هندیان نام او محو شد. (اسمارت،ص131)وارونا و میترا بر پا دارنده قوانین روحانی و فیزیکی جهان هستند و لذا بیش از هر خدای دیگری با نظام کیهانی "ریتا" مرتبط هستند. در اوایل عهد ودایی، وارونا حاکم جهان بوده است. او را سلطان آسمان پر ستاره و نازل کننده باران می‌دانستند.  او هم چنین ماه را به درخشش در می‌آورد و خورشید را در پهنه آسمان سیر می‌دهد. او به پرواز پرندگان آگاه است. مسیر کشتی‌ها را می‌داند و راه دریا را می‌شناسد، او راز هست و هستی را می‌داند و از حقیقت و غیر حقیقت آگاه است. در نزول باران، میترا و وارونا با هم متحد و همیار هستند. او ضامن جاری گشتن رودها و پدید آمدن دریاها و اقیانوس‌ها است. آبی که وارونا مظهر آن است و در ریگ ودا به آن به آن اشاره شده است تنها آب مادی نیست، بلکه آسمانی و ماورایی است همان منشأ و مبداء همه عالم است و سلطه آن بر این آب گوارا قدرت و مرتبه او را نشان می‌دهد. وارونا به پرندگان پرواز و به باد وزیدن آموخت. او راز سلامتی را می‌داند، صد هزار دارو در ملکیت خود دارد و سرنوشت زن و مرد آگاه است. وارونا با قانون کیهانی "ریتا" مرتبط است، طبعاً حامی مبانی معنوی و روحیات اخلاقی نیز هست. او گناه کاران را در دام خود گرفتار می‌کند، آن‌ها را به مجازات می‌رساند و یا مورد عفو قرار می‌دهد.(همان،ص 60-64)

3- میترا (Mithra)

   میترا را خدای خورشید دانسته‌اند. میترا از خدایان سر شناس هند و اروپایی است. تحقیقات باستان شناسی نشان می دهد که در دوران باستان در نقاط مختلف کشور های هند، ایران، بین‌النهرین یونان، ایتالیا و آلمان معابدی برای نیایش میترا وجود داشته است. میترا (Mitra) از ریشهٔ mri به معنای (عهد و پیمان) اخذ شده است و از این جهت او را تضمین کننده ی ارتباط افراد و اجزاء مختلف اجتماع بشری با یکدیگر دانسته‌اند. اوست مظهر دوستی و محبت بین افراد بشر. میترا از خدایان مهم ریگ ودا است. است که از هم پیمانان وارونا بوده و نام او، همراه با نام وارونا آمده است.(ذکرگو،1377، 59)

 

4- سوریا(Surya)

   سوریا همان خدای خورشید است که در هندوستان به این نام خوانده می شود. سوریا یکی از مهم‌ترین خدایان و دایی محسوب می‌شود. این خدا از یکسو تجلی عظمت آتش الهی است و از دیگر سوی منبع و منشاء نور، گرما. حیات و معرفت است. اشراف سوریا به جهان با برج‌های دوازده‌گانه خورشید در طول سال نسبت دارد. سوریا مرکز عالم خلقت است که درمرز سپهرهای متفاوت قرار گرفته است. برفراز خورشید، افلاک غیر متجلی و غیر ظاهر قرار دارند که حوزه حکمرانی حاکم اعظم کائنات است و تحت آن کرات و سپهرهای ظاهر (چون ماه و زمین و دیگر سیارات) واقع شده‌اند. پس جایگاه خورشید حد اتصال دو مرتبة وجود (متجلی و نامتجلی) است و او نمایندة هر دو وادی به شمار می‌رود. (هینلز، 1387ص499)

5-ساویتری(Savitry)

ساویتری نیروی سخن و معجزه کلام خدایان است. در واقع، در ادیان و آیین های مختلف، نیروی کلام خدا یا خدایان یکی از نکات قابل توجه ای است که مورد عنایت ویژه قرار گرفته است. ساویتری به معنى برانگیزنده، تحریک کننده و جذاب، ناظر به خاصیت و نیروى حیات بخش خورشید است. (همان، ص69)

6- پوشان (pusan)

پوشان یا پوسان از خدایانی هستند که بيشتر به سبب صفت محافظت از گله و رمه شهرت يافته است. او در اصل، محافظ انسان‌ها در روي كره خاك است و جوامع انساني را از آسيب محفوظ مي‌دارد. او انسان‌ها را در جاده‌ها هدايت مي‌كند و اشيا و حيوانات گم‌شده را بازمي‌يابد. از اين‌رو، جادوگران و ساحراني كه با اين مقوله در ارتباطند او را عبادت مي‌كنند. اين خدا را با ازدواج و حاصل‌خيري نيز مرتبط مي‌دارند. (همان، ص 55)

7-ویشنو (Visnu)

   ویشنو یکی از خدایان بزرگ در آیین هندو است . در برخی مکاتب ودانته اي، ویشنو را به جاي برهما، تجلی برهمن در مقام خالقیت می دانند. حتی او را علت مادي عالم نیز به شمار می آورند. در پورانه هاي متقدم نیز، ویشنو را خداي یگانه و خالق و حافظ جهان می شمرند. ویشنو از خدایان اصلی ریگ وده است که او را خداي نگه دارنده و نیروي اتصال اجزاي عالم می دانند. او خدایی مهربان و محافظ کائنات است و تداوم هستی را تضمین می کند. در آیین متأخر هندو، همواره او را اصل نگه دارنده می دانند. در ریگ وده، سرودهاي متعددي در وصف ویشنو و ذکر عظمت او وجود دارد؛ از جمله می گوید که ویشنو از همان مکانی که خدایان خیر و صلاح آدمیان را رقم زدند. ویشنو به اشکال زیر فرود می‌آید:

۱- انسان نخستین ۲- قهرمان افسانه‌ای راما که نماد مردانگی ویستا است ۳- کریشنا (جوان چوپان خوش آواز) ۴- لاک پشت ۵- ماهی ۶- شیر ۷- خرس ۸- انسان و...

 8- اوشا (Usas)

اوشا (اوشس) الهه سپیده دم و خدا بانوى سحرگاهان، دختر دیئوس، عروس سوریه و یکى از زیباترین خدایان است. او تنها ایزد بانویى است که در ریگ ودا بارها مورد خطاب و استدعا واقع شده است. در ریگ ودا حدود 20 سرود خطاب به اوست و بیش از 300 بار ذکر او آمده است. «اوشس» به صورت زنی جوان و زیبا توصیف شده است. او هر روز صبح، جسم زیبای خود را برای نظاره جهانیان عرضه می دارد. او همیشه جوان و زیبا و بیدار کننده همه موجودات است. همه کائنات با نور و طراوت او از خواب برمی خیزند و طعم نور را می چشند. «اوشس» الهه برکت زاست که با نور و ثروت مقارن است. گاو در هند، موجود مقدس است و بقای مردم تا حد زیادی بسته به شیر اوست. «اوشس» را مادر گاوها نامیده اند که سینه های سپید و نورانی اش را عریان می کند تا انسان ها از انوار حیات بخش و جلوه های زیبای آن بهره مند شوند. این الهه چندان با سخاوت نیست؛ زیرا گنه کاران را مجازات می کند و با تیرهای خود، جان انسان ها را می گیرد و چون با طلوع خود، گذشت یک روز را اعلان می نماید، در حقیقت، یادآور نزدیکی مرگ است و خبر از کوتاهی عمر می دهد. بر این اساس، مردم برای طول عمر، دست به دامان او می شوند و برای خرسندی او، به نذر و قربانی و دعا می پردازند. اوشس بیشتر یک شخصیت شاعرانه است تا دینى.(همان ،ص 59)

9- آشوین(As’vins)

   آشوپن خدای کشاورزی و باروری است.  آشوین، از واژه «آشو» به معنای اسب گرفته شده است. علت این که این خدایان را «آشو» می نامد، وجود سر اسب مانند این خدایان است. آشوین ها، خداوندان اسب ها، خدایان جفتى و توأمان صبحگاهان، پسران دیئوس و خدایانى ذاتا جوان و خوش ترکیب و جذابند که در بسیارى از سرودهاى ودایى مورد خطاب قرار گرفته اند. آنها خدایانى نیکخواه و یارى دهنده اندو چون پدر خود با نور آسمانى پیوند دارند و هر بامداد در گردونه زرینشان که اسب یا پرنده آن ها را می کشد، پیش از اوشس بر آسمان پدیدار مى شوند. آنان مردمان را از رنج، اندوه، شکست و ناکامى نجات مى دهند. مهمترین صفتى که به آنها نسبت داده اند، ناستیه، یعنى حقیقت، است. (همان ص 60)

   لازم به ذکر است که در میان خدایان آسمانی گروهی خدا وجود دارند که می توان آن ها را خدایان فرعی نامید که عبارتند از: «تواشتری» (Tvastry)، «پوشان» (pusan)، «وی‌واسوات» (Vivasvat)، «سَویتری» (Savitri)، «سکرا» (Sakra) و «ویشنو» (Visnu) که در فوق از مهمترین آن ها یاد شد.

ب- خدایان برزخی

این خدایان که بین زمین و آسمان قرار دارند. Antariksa)) نیروهای حاکم و قوای اجرایی قوانین هستند، با قشر کشاتریا (طبقهٔ اشراف) هم سنخی دارند.   

1-ایندرا(Indra)   

   ایندرا خدای آب و هوا و جنگل است. خدای جنگجو و خدای طوفان است که بوجود آورنده باران‌های سیلابی و رعد و برق است. او دارای صلاحی بنام "وجره" است که به معنی رعد می‌باشد. هم چنین نوشینندهٔ شراب سومه است (نوشابهٔ جاودانگی بخشی است که قدرت خود را سومه می‌گیرد) در زمان تولد ایندرا گفته شده که در آن هنگام  آسمان و زمین چنان لرزید که همه کائنات به لرزه در آمد.  ایندرا چنان قدرت مند است که با دیو خشکسالی به نام "وَرتَره جِن" یا "ورتره گن" مبارزه می‌کند. زیرا این دیو همه ی آب های زمین را نوشیده  و باعث قحطی و خشکسالی شده است. در سرودی در ویگ ودا در باره ی این نبرد چنین آمده است:

"او آژدها را کشت، آن گاه آب ها را برگشود و آبراه های سیلاب کوهستان را شکافت." (اسمارت،ص127) ایندرا بعد از این پیروزی، هم خدای برکت بخش و هم جنگاور شناخته می شود و جز خدایان بزرگ در می آید.  در ریگ ودا بیش از 300 سرود در باره ی این خدا سروده شده است.(جان ناس)

2- آپام ناپات (Apamanapat)

   این خدای آب است که هم در ادیان هندی و هم در ادیان زرتشتی مورد احتراماست.

3- ماتاریشوا (Mataris’va)

4- رودرا (Rudra)

   رودرا ها از خدایان گروهی هستند، تعداد آن ها را یازده می دانند. رودرا از ریشه (Rud) به معنی گریستن گرفته شده است. رودرا ها را به بانگ بر آوردن تعبیر کرده اند. در اوپانیشاد ها این یازده رودرا با حواس ده گانه و نفس که حس باطن است را منطبق ساخته اند.(شایگان، 1345،ص 73)

5- وایو واتا (Vayu Vayah)

وایو واتا از اسرار آمیز ترین خدایان هندی است. او خدای فضا و هوا است.  در افسانه های هندی او به دیو نفس جهانی بنام "یورشه" ساخته شده و دنیا از بدن او ساخته شد و در بعضی دیگر روایات دیو شبیه به ایندره است  ویو نماد خدایان جنگجو است که تحت هیچ نظامی در نمی‌آید و هیچ چیز قدرت مقاومت با او را ندارد.

 6- پاراجانیا(Parjanya)

7- آپا (Apah)

ج- خدایان زمینی

این خدایان که ضامن وفور نعمات دنیوی هستند، با طبقه وایشیا (کشاورزان) منطبق اند. 

1- پری تی وی (Prthivi)

2- آگنی (Agni)

   خدای آتش که با بجا آوردن آئین و نیایش صورت می‌گیرد او در هند هم زمینی است و هم ایزدی، فرزند آسمان و زمین است می‌گویند او را از آسمان به زمین آورده‌اند، هنگامی که مردم نثارها را بر او می‌افشانند و دعا‌ها را می‌خوانند بر این باورندکه آتش واسطهٔ میان انسان و خداست و در اینجاست که دو جهان به هم پیوند می‌خورند آگنی خدایی است که قربانی را دریافت می‌کند و بعنوان روحانی دینی آن را به خدایان تقدیم می‌دارد. همان‌طور که آتش همه پلیدی‌ها را پاک می‌کند آگنی هم همه گناهان و خطاها را تطهیر می‌کند.

3- بری هاسپاتی (Brhaspati)

4- سوما (Soma)

   سوما از خدایانی است که در مراسم های قربانی از او یاد می شود. نماد زمینی این خدا همانا  نوشیدنی سکر آوری است که  ز گیاه زرد رنگ آن را می‌گیرند که آن را می‌سایند و شیرهٔ گرفته شدهٔ آن را از صافی پشمینه‌ای عبور می‌دهند و در خمره‌های آب و شیر می‌ریزند که زردی این مایع به اشعه‌های خورشید و روانی آن به ریزش باران تشبیه شده است از این رو سومه را سرور یا شاه رودها می‌نامند سومه دارای سیطره جهانی است و در میان خدایان نقش موبد را دارد و به آن نیرو می‌دهد سومه جنگجوی بزرگی است و موبدانی که سومه بنوشند، دشمنان را سریعاً از بین خواهند برد؛ بنابراین سومه خدایی است که در بردارنده نیرو، درمان، ارزانی کننده ثروت است و خدای قربانی و جنگجو می‌باشد و در روایتی آمده در نیمه نخست هر ماه ۳۶۳۰۰ خدا از سومه تغذیه می‌کنند و به جاوندانگی می‌رسند و در نیمه دوم هر ماه سومه خوراک نیاکان مقدس است. ااین خدا از شخصیتهای اصلی در آئین پرستش ودایی است.

5- شیوا Shiva  

شیوا یا شیوه  یکی بزرگترین خدایان هندوست که هنوز درکشور هندوستان مورد پرستش است. او را

خدای  با مهر و محبت می دانند که لطف سرشاري به بندگانش دارد و این تصور وجود دارد که به زمین نزول می کند و قالب خاصی به خود می گیرد. او با شفاعت کردن براي کسانی که او را پرستش می کنند، به آنها کمک می کند؛ امادر عین حال  او نقش ویرانگري نیز دارد؛ البته هندوها معتقدند که این ویرانی بر ي بازآفرینی و تولد دو باره موجودات است. در دوران ماقبل تاریخ، شیوا را خداي حاصل خیزي و باروري می دانستند و به دلیل قدرت ویرانگري اش، او را می پرستیدند. تصاویر او را به صورت هاي گوناگون ترسیم کرده اند و بر همین اساس، نام هاي دیگري نیز براي او وجود دارد که معروف ترین است. در تصاویر و تماثیلی که براي شیوه ارایه شده ، معمولاً  او را در حال رقص می بینند و نیز چشم سومی نیز در وسط پیشانی او تصویر شده که همواره نیمه باز است و پیروان او اعتقاد دارند که این چشم سوم در روز معینی گشوده خواهد شد و جهان را زیر و رو خواهد کرد.

   شیوا معتقد بوده است که تمامی کائنات همواره در حال رقص جاودانه‌ای هستند و او این رقص را ایجاد کرد و خودش به انجام آن می‌پرداخت. رقص هندی که بسیاری ازحرکات یوگا را در خود دارد، فقط برای سرگرمی یا تفریح نیست، بلکه یک رقصنده با ایمان هنگام انجام این حرکات به حالت خلسه رفته و به آرامش دست می‌یابد. این رقص موجب نشاط و شادی روح و روان نیز می‌شود. شیوه پرستان، سرچشمۀ رود مقدس گنگ را گیسوان شیوا می دانند.

شاکتیShakti) )

   شاکتی یک مادینه خداست. قدرت را بوجود می آورد. در هندوئیزم گاهی او را خدای بزرگ مادر 'The Great Divine Mother' می خوانند.   او را به عنوان کنترل کننده ی سه گانه ی ، دیوی ، جهان، و سایر موجودات بهشتی می دانند.

 گنشا (Gansha)

   گنشا یا گنشه یکی از محبوب ترین خدایان هندوست که در اول هرکسب و کار او را می خوانند که  موانع را از سر راه بردارد. او را با نقش خمره شکم مهربانی می نگارنده متمایز می شود. او را پسر  شیوا و پاروتی می دانند.

کالی ( (Kali

   کالی یکی دیگر از بانو خدایان هند است که او را برابر با الهه ی مرگ می دانند. شاید دلیلش این باشد که روایت شده، که کالی از بانو خدای زیبای دوُرگا در میدان نبرد صادر شد تا بر لشگر اهریمنان (آسوره ها) پیروز شود و آن ها را بخورد یا خون شان را بیاشامد. او در نگار گری ها سیاه یا آبی سیر است با زبانی درآمده ی فرو افتاده و موی ژولیده ی کثیف و حلقه های گردن آویزی از اجساد و سرهای بریده.    

رام چندر Ram chandar

رام ماه مانند که یکی از مظاهر ویشنو روی زمین است.

کریشناKrishna

(هشتمین مظهر ویشنو است.

رتا

 ایزدی که همکار و همراه ورونا است وظیفهٔ او به نظم در آوردن همه چیز است، نظم در طبیعت، نظم در تولد، همکاران او اوشاس و ایزد بانو سوریا - ساویتا، خدایانی که با خورشید و پرتو خورشید در ارتباط هستند می‌باشند، اوشاس الهام بخش زیباترین سرودهای ودایی است که در ریگ ودا ستایش شده و نفس بخش همه موجودات و بیدار کننده خفتگان از خواب مرگ است.

دوره ی براهیمیست

   علاوه بر خدایان سه گروه فوق که ذکر شد، در اواخر دوران ودایی دورانی به نام دوران دین برهمنی مطرح شد. که در این دوران برهما به بنام خدای آفریننده خالق کل مورد پرستش قرار ‌گرفت. در این دوران با توجه به مطرح شدن خدایان متعدّد و متکثّر در عهد ودایی و با گسترده و پیچیده شدن مراسم و آیین‌هایی که برای جلب رضایت این خدایان به انجام می‌رسید، کار کسانی که به این امور می‌پرداختند و به صورت تخصصی خود را وقف این امور می‌نمودند (براهمن‌ها) بالا گرفت و از جایگاه خاص و ویژه‌ای برخوردار شدند. آنان در این فراز، به شرح و تفسیر وداها پرداختند و «برهماناها» (Brahmanas) را، که تفسیر سرودهای ودایی به شمار می‌روند، به وجود آوردند. برهمانان، طبقه کاهنان آیین هندو، سعی وافری در انجام اعمال و شعایر به خرج می‌دادند و تلاش می‌کردند تا همه آیین‌ها به شکلی کامل و دقیق انجام شوند. از این‌رو، آیین هندو پیچیده‌تر و صورت ظاهری اعمال و شعایر از اهمیت بیشتری برخوردار گردید. این نکته به تدریج، منجر به قشری شدن این آیین و تضعیف نقش خدایان در این دوره گردید. به عبارت دیگر، افراد از سرّ عبادات و اعمال خود، که همانا جلب رضایت خدایان بود، غفلت کردند و صرفا به درست انجام دادن صوری این اعمال توجه می‌نمودند. مهمترین خدایان این دوران عبارتند از :

برهما (Brehma)

   از خدایان سه‌گانه که در اواخر دوران ودایی بنام خدای آفریننده خالق کل مورد پرستش قرار می‌گرفت و بعد از انجام وظایفش نسبت به خدایان دیگر مثل شیوا و ویشنو کمتر مورد پرستش قرار گرفت. در واقع او را خدای خدای هندو می‌دانستند که بعد از آفرینش جهان دیگر روی زمین فعالیت و کاری ندارد، برهما به صورت شاهی تصور می‌شود دارای چهار سر و مشغول خواندن کتاب وداها که او را سوار بر مرغابی سفیدی تجسم می‌نمایند و یکی از بزگان مقام او می گوین برهما ابتدا دارای پنج سر بوده ولی چون خود را برتر از شیوا دانسته، شیوا هم یک سر او را قطع کرده است.

 پاروتی (parvati)          

   پاروتی از بانو خدایان و همسر شیوا است. می گویند که او بانو خدای ستی بود که پس از خودسوزی از نو به شکل فرزند خدای سلسله کوه های هیمالیا زاده شد. پس از آن که عاشق شیوا شد که در کوه ها ریاضت می کشید او هم دست به ریاصت زد تا سر انجام شیوا را به چنگ آورد و همسر او شد.

کسی به شیوه دسترسی نداشت.

   آن چه به صورت فهرست وار ذکر شدف بخش عمده ی خدایان دین هندو بود که در این مقال مختصر ذکر شد. بدیهی است که پرداختن به موضوع خدایان هندی وسعت بیشتری دارد.

نتیجه گیری

   خدایان هندی مبتنی بر نیاز مردمان این سرزمین و در پاسخ به سوالات متعدد آن ها در باره چیستی؟ و چرایی؟ و چگونگی؟ گردش جهان و پدید آمدن پدیده ها، ساخته و پرداخته ی ذهن خلاق اندیشمندان این قوم می باشد. آن ها در دوره های منتلف و در سیر تکامل اتدیشه ی خود به بسط و گسترش تصویری که از خدایان داشتند، پرداخته و در هر دوره ای تعدادی از آن ها را بالا برده و تعدادی را به زیر کشیده و به نیاز های فکری خود در این باب پاسخ های قانع کننده داده اند. محقیقن برای شناسایی خدایان هندی آن ها را به طروق مختلف دسته بندی کرده اند. حداقل چهار دسته بندی برای این خدایان وجود دارد که عبارتند از :  گروه اول  -خدایان آسمانی؛ 2. خدایان جوی(برزخی)؛ 3. خدایان زمینی.

گروه دوم : 1. خدایان ممتاز؛ 2. خدایان متوسط؛ 3. خدایان پایین.

 گروه سوم: همان خدایان را به سه دستۀ شفاف، نیمه شفاف و کدر تقسیم کرده اند. 21

گروه چهارم:خدایان گروهی: در برخی سرودهاي وده اي، به گروه خدایان دسته جمعی اشاره شده است

   در این نوشتار ضمن بررسی خدایان از نوه گروه بندی اول به خدایان موجود در گروه های دیگر نیز اشاره شد. همان طور که ذکر شد در دوره های مختلف عده ای از خدایان اهمیت بیشتری پیدا می کردند و خدایان پر اهمیت سابقه به فراموشی شپرده می شدند. این امر به دلیل موجه ساختن اندیشه های استلالی بوده است که در دوره های مختلف اندیشمندان هندو برای هم خوانی با استدلال های دینی خود نیاز به خدایان مختلف داشتند. کما این که در جایی خدای واحد مورد توجه قرار می گیرد، پس لازم می آید یکی از خدایان دیروز دوباره پر اهمیت شده و سایر خدایان در ذیل او قرار گیرند و یا و در جای دیگر چند خدایی مورد توجه قرار می گیرد و نیاز به چند خدای قدرتمند و توانا و احاطه دار بر دیگر خدایان مورد احترام واقع می شود.

 

Template Design:Afzadi